sokrates

milattan önce 469'da atina'da doğmuştur. babası taş ustası annesi ebedir. hayatını diyaloglar ve tartışmalarla insanları iyiye yöneltmek ve ruhlarına özen göstermelerini sağlamak amacına yöneltmiştir. adalet, erdem, bilgelik gibi konularda kendini bilge sayanların bile yeterince bilgili olmadığını göstermeye çalışmıştır. nihayet, bilge geçinen insanların bilgi sahibi olmadığını ve bunu bilmediklerini ifade etmiş, hiç değilse ben bilmediğimi biliyorum anlamına gelen tek bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir sözünü söylemiştir. sadece insanlarla değil dönemin liderleriyle de uğraşmış, eleştirmiştir. bu nedenle gençleri baştan çıkarmak suçuyla zehirlenerek idam edilmiştir. sokrates eğer hatalı olduğunu kabul edip savunma yapmanın ve özür dileme noktasına gelmenin erdemli olmadığını düşünmüş ve kimseye bir kötülüğü dokunmadığını ısrarla söylemiştir. dönemin yöneticileri ondan kurtulabilmek için idamı onaylamışlardır.

sokrates felsefe tarihinde bir milat oluşturur. filozoflar özellik antik yunan feslefesinde presokratikler(sokrates öncesi) ve sokratikler(sokrates sonrası) olarak ikiye ayrılır. ilk felsefi sistem kurucusu platon onun öğrencisi, antik yunanın son büyük filozofu aristotales ise platon'un öğrencisidir.

sokrates'in siyaset felsefesi:

siyaset felsefesinin kurucusu kabul edilen sokratesin görüşleri demokrasiye olan eleştirileri ve ideal yönetim biçimi hakkındaki fikirlerinden oluşmaktadır. sokratese göre yunan kent devletinin görevi sadece yurttaşların hayatını güvence altına almak değil aynı zamanda onların mutlu huzurlu ve bilge bir hayat sürmelerini sağlamak olmalıdır. devletin görevi insanların ruhlarına özen göstermelerini sağlamak, ahlaken iyi bir yaşam sürmeleri imkanını vermektir. aynı zamanda yurttaşlarla devlet kanunları arasında bir sözleşme olduğunu ve bireylerin bağlı olduğu kurumları desteklemesi gerektiğini başına buyruk hareket etmemesi gerektiğini de düşünmektedir. her insan doğduğu sosyal toplumun normlarını kabul eder, kurallarına uyar buna karşılık orada güvence altındadır, eğitimini alır, huzurlu, erdemli bir yaşam sürme imkanını elde eder. sokrates'e göre sorun yurttaşlarda ya da devlet düzeninde değil asıl devletin yöneticilerindedir.işte tam bu nedenle devletin yönetme sanatından yoksun, bilgeliği olmayan kişilerin devlet yönetimine dahil edilmesine dolayısıyla demokratik sisteme karşı çıkmıştır. tüm yurttaşların her konuda eşit oy hakkı olmasına karşı çıkmış, sadece uzmanlık alanlarına göre yönetim olması gerektiğini düşünmüştür. örneğin bir mimari yapı için mesleği terzi olanla bir mimarın eşit oya sahip olmasını demokrasinin önemli bir sorunu olarak görmüştür. ülkenin geleceğine dair konularda bilgelikten ve uzmanlıktan yoksun kimselerin tercihlerinin önemsenmesini içine sindirememiştir. özetle sokrates'e göre politika bir sanat, bir meslektir ve gerekli bilgeliğe sahip uzman yöneticiler tarafından yapılmalıdır. sokrates'in ideal yönetim anlayışı anayasal monarşi veya aristokrasi şekline uymaktadır.

sokrates'in etiği:

öncelikle insanları ruhlarına özen göstermeye çağırır. insanın bir beden ve ruhtan meydana geldiğini düşünür. insanı var edenin asıl olanın ve ölümsüz olanın ruhu olamsına rağmen bedensel ihtiyaçlarına göre yaşanmasına karşı çıkar. haz, maddi zenginlik ya da şan şöhret peşinde koşmayı boş bulur. bununla birlikte sokrates insanın ruhunu akıl ve bilgelikle özdeşleştirir. yani ruhun özü akıldır der. çünkü insanın diğer canlılardan üstün olduğu en önemli nokta akıldır ve bu doğrultuda geliştirilecek erdemin akıldan yola çıkılarak oluşması gerektiğine inanır. "sorgulanmamış bir hayat yaşanmaya değer olmayan bir hayattır" der.

platon'un philebos isimli kitabında sokrates philebos'la hayatın amacını ve mutluluğu tartışır. burada philebos haz duygusundan dem vurur, haz aldığım sürece mutlu olurum der. sokrates ise bilgeliği önplana çıkarır. özetle haz duygusunun duruma göre değişeceğini ve asıl hazzın bir acıdan sonra meydana gelebileceğini, dolayısıyla hiç acı yaşamadan haz duygusunun eksik kalacağını ifade etmiş, bilgelikte böyle bir durumun olmadığını söylemiştir. mutlu olmak için erdemli olmanın yeteceğini ifade eder ve "erdem bilgidir" diye ekleyerek mutluluğun bilgelikten geçtiğini savunur. erdem olan bilgi insanı iyi kılmalı iyi bir hayat sürmesini sağlamalıdır yani her bilgi erdemdir demez aynı zamanda. bilgi, neyin iyi neyin kötü olduğunu bilmektir der.

sokrates'in yöntemi:

sokrates girdiği tartışmalarda tek bildiğim bir şey bilmediğimdir diyerek karşıdakilere bir bilgi vermeyeceğini baştan kabul eder. özellikle dönemin ahlak ve erdemlik anlayışına karşı gelmesi nedeniyle mevcut bilinenleri yıkmak amacıyla böyle bir ifade kullanır. ayrıca bilge olarak tanınan kişilerin aslında çok da bilgili olmadıklarını söyler, bu insanlar bilmediğini bile bilmiyor ben en azından bilmediğimi bildiğim için daha bilgeyim düşüncesindedir. tartışmalarda çürütme ve alaycılık ön plana çıkar. sokrates karşı tarafın görüşlerini önce çürütür sonra alaycı dille cehaletini yüzüne vurur. sonraki aşamada ise tutarlı bir inanç bilgi sistemi ortaya koymaya çalışır.