büyük şair nazım hikmet'in savaşı ve insanların iki yüzlülüğünü tüm gerçekliğiyle anlattığı şiir. şiiri okuduktan sonra böyle şeytan dost başına demeden edemiyor insan.

fakir bir şimal kilisesinde
şeytan ile rahibin macerası

ilkönce yağmurla
sonra birdenbire açan güneşle başlamıştı sabah.
henüz ıslaktı asfaltın solundaki tarla.
harp esirleri çoktan iş başındaydılar.
topraktan nefret duyarak
— halbuki köylüydü birçoğu —
tıraşlı ve korkak
çapalıyorlardı patatesleri.
suluboya, solgun resimleri hatırlatıyordu insana
köy kilisesinden gelen çan sesleri.

pazardı.
kilisede erkeklerin hepsi ihtiyardı
kadınların değil,
içlerinde büyük memeli kızlar,
ve sarı saçlarına ak düşmemiş anneler vardı.
maviydi gözleri.
başları önde,
kalın, kırmızı ve harap parmaklarına bakıyorlardı.
terliydiler.
haşlanmış lahanayla günlük kokuyordu.
kürsüde muhterem peder
«beyannameyi» okuyordu,
— gözlerini gizleyerek —.
renkliydi pencere camlarından biri.
bu camdan içeri giren güneş
duruyordu genç bir kadının bembeyaz ensesinde
eski bir kan lekesi gibi.
ve hiçbir zaman
doğurmamış olan
göğüssüz ve kalçasız bir meryem'in kucağında bir çocuk :
başı öyle büyük
o kadar inceydi ki kıvrılmış bacakları
hazin ve korkunçtu.
önlerinde kandil yanıyordu
eski
sert
ve boyalı tahtayı aydınlatıp...

iki adam boyundaydı tahta heykel.
şeytan saklanmıştı arkasına
— kaşları çekik, sakalı sivri,
mefistofeles olması muhtemel,—-
ve âlim bir tebessümle
dinliyordu muhterem pederi.
«— avrupa'nın bekası,
(okuyordu beyannameyi muhterem peder)
avrupa'nın bekası için harbediyoruz.»

dinliyordu şeytan
sivri sakalında keder
ve âsi ve selîm aklına
dayanılmaz bir ağrı vermekteydi yalan.

okuyordu rahip :
«— avrupa milletleri el ele verip
harbediyoruz,
ve mutlak imha edeceğiz
medeniyet için tahripçi bir unsuru.»

şeytan bir parça yana itti meryem'in heykelini
ve havada sihirle efsun alâmetleri daireler çevirip
kaldırdı elini
rahibe doğru
— etsizdi, uzundu bu el,
hakikat gibi, kemikli ve kuru —.

ve ne olduysa o anda oldu işte.
renkli camın altındaki kadın
çırılçıplak göründü kıpkırmızı güneşte.
memeleri ağırdı
ve sarı ipek gibi parlıyordu karnının altında tüyler.
düşürdü kâadı muhterem peder
ve şeytan'ın iğvasıyla hakikati bağırdı :
«— karşı koymak günü geldi en büyük tehlikeye.
harbediyoruz,
fuhşun bekası için,
kerhane kapıları kapanmasın diye.
ve sen orda, arkada
içinde beyaz entarisinin
bir erkek çocuğu gibi duran,
sen orospu olacaksın kızım.
sana firengi ve belsoğukluğu verecekler
büyük şehirlerimizden birinde.
baban dönmeyecek
yatıyor şimdi yüzükoyun
çok uzak bir toprağın üzerinde.
şimdi kan içindedir
etli, kalın kulaklar
ve ince kollarının dolandığı boyun.
yattığı yerde yalnız değil.
hareketsiz duran tanklarla, terk edilmiş toplar sahada.»

kendi sesinden ürkerek
sustu rahip.
orda, arkada, beyazlı kız ağlıyordu.
kadife ceketli bir erkek
— ihtiyar orman bekçisi civar çiftliğin —
bir şeyler söylemek istedi.
sivri sakalını kaşıdı şeytan,
rahibe : «devam et,» — dedi.
ve muhterem peder
başladı tekrar konuşmaya :
«— harbediyoruz :
pazar ve mal nizamının bekası için.
kömür, lâstik ve kereste,
ve kendi değerinden fazla yaratan iş kuvveti
satılmalıdır.
patiska, benzin
buğday, patates, domuz eti
ve taze gümrah bir sesin içindeki cennet
satılmalıdır.
güneşli bahçesi ve resimli kitapları çocukluğun
ve ihtiyarlığın emniyeti
satılmalıdır.
şan, şeref ve saadet,
ve
kuru kahve
topyekun pazar malı olup
tartılıp, ölçülüp, biçilip satılmalıdır.
harbediyoruz :
harbi bitirdiğimiz zaman
aç, işsiz ve sakat
— harp madalyasıyla fakat —
köprü altında yatılmalıdır...»

yine sustu muhterem peder.
şeytan emretti yine :
«— naklet onun macerasını,
o ne idi, ne oldu, anlat...»

ve anlattı rahip :
«— onu hepiniz hatırlarsınız,
toprağın içindeki bir patates tohumu gibi
fakir,
çalışkan
ve neşesiz geçti çocukluğu.
sonra uyandı birdenbire
on yedi yaşına doğru.
yine fakirdi, çalışkandı.
fakat aylarca gidip
bulutsuz bir denizde
altında sönük yelkenlerin
sanki çok sıcak bir sabah ufukta apansızın
yeni bir dünya keşfeder gibi buldu neşeyi...
mahallede sesi en güzel olan insandı
ve en güzel mandolin çalan.
hatırlıyorsunuz değil mi
size doğru gelen dostluğunu kocaman, kırmızı elinin
ve mavi kurdelesini
mandolininin?..
içinizde kimin kalbini kırdı,
kime yalan söyledi,
sarhoş olduğu vaki midir,
ve kiminle dövüştü?
çocuklara saygısını
ve ihtiyarlara şefkatini inkâr edebilir miyiz?
belki biraz kalın kafalı
fakat kalbi bir balık yavrusu gibi temiz
onu geçen sene harbe gönderdik.
şimdi gerilerinde cephenin
işgal altındaki bir köyün odasındadır.
baygın bir kadının ırzına geçmekle meşgul
bir tahta masanın üzerinde.
beli çıplak
pantolunu dizlerinde
başında miğfer
ve ayaklarında kısa, kalın çizmeler.
yerde iki çocuk ölüsü yatıyordu
direkte bağlı bir erkek.
dışarda yağmur yağıyor
ve uzaktan uzağa motor sesleri.
kadını masadan yere iterek
doğrulup çekti pantolonunu...
halbuki hepiniz hatırlarsınız onu,
hatırlıyorsunuz değil mi
size doğru gelen dostluğunu kocaman, kırmızı elinin
ve mavi kurdelesini
mandolininin?»

yine birdenbire sustu muhterem peder.
(susabilmek bir hünerdir
insanın ağzından çıkan sözler
kendine ait olmazsa.)
fakat tahta meryem'in arkasından
yine emretti şeytan :
«— rahip, devam et,» — dedi.
ve devam etti rahip :
«— harbediyoruz.
çalıştırılan insan yığınları
birbirine devrederek zinciri,
karanlık ve ağır,
beton künklerin içinde akmalıdır.
ve sen kocakarı
— ön safta, solda, diz çöküp
yüzü eski bir kâat gibi buruşuk olan —
seni temin ederim ki
kilise kapısında oynayan torunun
— beş yaşında,
başı altın bir top gibi yuvarlak —
dedesi,
senin kocan,
babası,
senin oğlun
ve komşuların gibi
kömür ocaklarında çalışacak.
hiçbir şeyi
ümit etmemeyi
öğrensin.
bu maksatla
uçuyor bombardıman birliklerimiz
tasavvur edilmeyecek kadar çok ölüm taşıyıp
iki gergin kanatla.
ve motorlarına benzinle beraber
belki bir parça keder dolarak
(öldürenlerde tevehhüm edilen keder gibi bir şey),
uçuyor av kuvvetleri himayesinde olarak
bombardıman birliklerimiz
birbiri ardından giden dalgalar halinde...
harbediyoruz :
öldürdüklerimizin sayısı
— bizden ve onlardan
aralarında meme çocukları da var —
şimdilik
beş altı milyon kadar.
harbediyoruz :
kundak bezinin çeşidiyle belli olmalı herkesin yeri.
harbediyoruz :
parlasın edebiyen diye sabah güneşlerinde
hapisane demirleri...»

hakikat çok taraflıdır.
fakir bir şimal kilisesinde
— şeytan'ın iğvasıyla da olsa —
fakir bir papaz
onu o kadar uzun anlatamaz.
inzibat kuvvetleri aldı haberi
— kadife ceketli orman bekçisinden —
gelip indirdiler kürsüden muhterem pederi.
ve asfalt yolun üzerinde
arasında silâhlı iki adamın
giderken muhterem peder
şeytan baktı arkasından :
çekik kaşlarında ümit
ve sivri sakalında keder.

12.9.1941

not :

alamanya yıkıldı.
temerküz kampından kurtarıldı muhterem peder.
ve yine şeytan'ın iğvasına uymasaydı eğer
önemli alaman demokratlarından biri olurdu bugün
anglo-sakson işgal bölgelerinden birinde.
halbuki yine uydu şeytan'a.
ve yine bir pazar günü ve aynı kilisede yine
batılı müttefikleri meth ü sena edeyim derken
41 yılında söylediklerinden bazı fasılları tekrarladı aynen
bilhassa mal nizamına ait olanları.
ve katolik bir amerikan subayının emriyle
(tevkif edilmediyse de bu sefer)
kovuldu kiliseden muhterem peder.
yine arkasından baktı şeytan :
çekik kaşlarında biraz daha çok ümit
sivri sakalında biraz daha az keder...

1946 şubat 17