toplulukları istenen ortak hedeflere yönlendirmek ve belirlenen amaçlara ulaşma yolunda gütmek için kullanılan tek şey din değildir . ama inanın en etkilisidir. aslında ''dini kullanmak'' yanlış bir söylem olabilir. din, hiç bir zaman sadece tanrı ve birey (kul) arasında olmadı. hayatın her alanında yer aldı. yönetimde söz sahibi oldu. her zaman politikti. savaşlar başlattı sınırlar değiştirtti. oligarkların milyonlara hükmedebilmesini sağladı. bir şey ''din adına'' yapılıyorsa buna kim itiraz edebilirdi ki? karşıt görüş tanrıya muhalefet olacaktı. yani bu, bugünün iktidarlarının ve bu coğrafyanın sorunu değil sadece. batı bu sorunu sekülerleşerek aştı. bizde ise, cumhuriyet dönemiyle gelen laiklik ''giydirildi'' halka. halk bu yeni elbisesini sevmedi ama seviyormuş gibi göründü. bazısı alıştı. benimsedi. ama birçoğunun arap bedevisinin boklu entari hayranlığı bitmedi. hep arzuladı üç parmağını yalamayı. çünkü bu yaşam tarzını islamla birleştirdi. diliyle, toplumsal hayatıyla, idari yapısıyla paket halinde aşık oldu vahabiliğe. düşünmeyi iyice bıraktı. zaten çok alışıktı güce tapmaya (padişahım çok yaşa!). yadırgamadı olanları. bizler ise mazhar osman psikoz servisine yatan yüzlerce şizofren arasında kalmış gibiyiz şimdi. sussan olmuyor, susmasan ne fayda.