d'hondt sistemi açık milletvekilliği bırakmayan, seçim çevresinde oyların paylaştırılması usulüyle gerçekleştirilen bir seçim sistemi.

türkiye'de 1961 yılından bu yana bir kaç istisna haricinde halen günümüzde de kullanılmakta olan seçim sistemi d'hondt sistemidir. bu önemli bilgiyi verdikten sonra örneklere geçelim.

iki adet örnek verilecek ve ikisi de türkiye'den seçilmiş bölgeler olacaktır. kasım 2015 seçimlerden iki örnek;

izmir 1. bölge geçerli oy sayısı 1.351.705, bölgedeki toplam mv sayısı 13,
bayburt geçerli oy sayısı 45.843, bölgedeki toplam mv sayısı 2,

sistem, seçim çevrelerinde oyların paylaştırılmasını söylüyor. siyasi partilerin oy sayıları önce bire, daha sonra ikiye, sonra üçe, dörde... o çevrenin seçim bölgesindeki milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bölünüyor. elde edilen veriler büyükten küçüğe doğru ayırt edilmeksizin yazılır ve milletvekilleri paylaştırılır. yani,

izmir 1. bölge için chp 608.438, akp 426.806, mhp 151.520 ve hdp 136.011 oy almıştır. şimdi hepsini bire ardından ikiye ve üçe... bölüyor ve en büyük sayıları sırasıyla yazıyoruz.

1- 608.438, 426.806, 151.520, 136.011
2- 304.219, 213.403, 75.760, 68.005
3- 202.812, 142.268, 50.506, 45.337
4- 152.109, 106.701, 37.880, 34.002
5- 121.687, 85.361, 30.304, 27.202
6- 101.406, 71.134
7- 86.919,

bölge için belirlenmiş milletvekili sayısı 13'tür ve en büyük 13 sayı bu milletvekillerine işaret eder.

bu seçimden chp yedi, akp dört, mhp bir ve hdp bir milletvekili kazanmıştır.

siyasi partilerin izmir 1. bölge için her bir milletvekiline karşılık gelen oy sayısı:

chp 86.919
akp 106.701
mhp 151.520
hdp 136.011

dipnot: en büyük 14. sayı 85.361 iken 13. sayı ise 86.919 yani akp bir milletvekilini 1.558 oy ile kaybetmiştir.

--------------

bayburt için akp 33.422, mhp 9.470, chp 1.116 oy almıştır. hatırlatalım bu bölge için belirlenen milletvekili sayısı ikidir. yani en büyük ilk iki sayıyı bulmamız yetecektir.

1- 33.422, 9.470, 1.116
2- 16.711

bu seçimden sadece akp iki milletvekili kazanmıştır.

siyasi partilerin bayburt için her bir milletvekiline karşılık gelen oy sayısı:

akp 16.711

türkiye için ise akp %49.4 oy oranı ile tbmm'nin %57.6'sına sahip.
------------

eleştiri

nispi temsil sistemi, temsil bakımından adildir; ama istikrarlı ve zayıf hükümetlere yol açar. d'hondt sistemi de bir nispi temsil sistemi olmasına rağmen görüldüğü üzere ülkemizde hiç de adil bir sistem değildir. problemin ana nedeni, "her seçim bölgesine düşen milletvekili sayısı ve her milletvekiline düşen oy sayısındaki tutarsızlık."

------------

sonuç

bu rasyonel örneklerde gördüğümüz üzere ikisi arasındaki oylarda eşitsizlik söz konusudur. bayburt'ta mv başına düşen oy sayısı 16.711 iken izmir 1. bölge'de 120.287(partilerin mv başına düşen oylar ortalaması). yaklaşık olarak yedi katı.

son seçimlerde yedi izmirlinin oyu, bir bayburtlununki ile eş değerdedir.

------------