Kimdir?
orhan veli kanık (d. 13 nisan 1914, istanbul - ö.14 kasım 1950, istanbul), daha çok orhan veli olarak bilinen türk şair. melih cevdet ve oktay rifat ile birlikte yenilikçi garip akımının kurucusu olan kanık, türk şiirindeki eski yapıyı temelinden değiştirmeyi amaçlayarak sokaktaki adamın söyleyişini şiir diline taşıdı. şair 36 yıllık yaşamına şiirlerinin yanı sıra hikâye, deneme, makale ve çeviri alanında birçok eser sığdırdı. yeni bir zevk ortaya çıkarabilmek için eski olan her şeyden uzak duran orhan veli, hece ve aruz ölçülerini kullanmayı reddetti. kafiyeyi ilkel; mecaz, teşbih, mübalağa gibi edebi sanatları gereksiz bulduğunu açıkladı. "geçmiş edebiyatların öğrettiği her şeyi, bütün geleneği atmak" amacıyla yola çıkan kanık'ın bu arzusu şiirinde kullanabileceği teknik olanakları azaltsa da şair, ele aldığı konular, bahsettiği kişiler ve kullandığı sözcüklerle kendine yeni alanlar oluşturdu. yalın bir anlatımı benimseyerek şiir dilini konuşma diline yaklaştırdı. 1941 yılında, arkadaşlarıyla birlikte çıkardıkları garip adlı şiir kitabında bu fikirlerinin örnekleri olan şiirleri yayınlandı ve garip akımının doğmasına sebep oldu. bu akım özellikle 1940-1950 yılları arasında cumhuriyet dönemi şiirinde büyük etki bıraktı. garip şiiri hem yıkıcı hem de yapıcı özelliği ile türk şiirinde bir mihenk taşı kabul edilir. kanık, şiire getirdiği bu yenilikler yüzünden önceleri büyük ölçüde yadırgandı, çok sert eleştiriler aldı ve küçümsendi. geleneklerin dışına çıkan eserleri, önce şaşkınlık ve yadırgama, daha sonra eğlenme ve aşağılamayla karşılansa da hep ilgi uyandırdı. bu ilgi ise kısa zamanda şaire duyulan anlayış, sevgi ve hayranlığın artmasına yol açtı. sait faik abasıyanık da orhan veli'nin bu yönüne dikkat çekerek onu "üzerinde en çok durulmuş, zaman zaman alaya alınmış, zaman zaman kendini kabul ettirmiş, tekrar inkâr, tekrar kabul edilmiş; zamanında hem iyi hem kötü şöhrete ermiş bir şair" olarak tanımladı. her ne kadar garip döneminde yazdığı şiirleriyle öne çıksa da orhan veli "tek tür" şiirler yazmaktan kaçınmıştı. durmadan arayan, kendini yenileyen, kısa yaşamı boyunca uzun bir şiir serüveni yaşayan kanık'ın edebiyat hayatı farklı aşamalardan oluşmaktadır. oktay rifat bu durumu "orhan fransız şairlerinin birkaç nesillik şiir macerasını kısacık ömründe yaşadı. türk şiiri onun kalemi sayesinde avrupa şiiriyle atbaşı geldi." ve "birkaç neslin belki arka arkaya başarabileceği bir değişmeyi o birkaç yılın içinde tamamladı." sözleriyle açıkladı.
-
şair, ptt genel müdürlüğünde memurluk yaptı, milli eğitim bakanlığı tercüme bürosunda çalıştı. 1947' den sonra çevirmenlik ve yazarlık yaparak geçindi. yaprak dergisini çıkardı. türk şiirinin başta gelen yenilikçilerinden biridir. şiirleri, ölümünden sonra bütün şiirleri adı altında bir tek kitapta toplandı. -
"sevdiğim insanlara
kızabilirdim
eğer sevmek bana
mahzun durmayı
öğretmeseydi" -
ara sıra rüyamda görebilecek kadar sevdiğim şair.
istanbul'un, baharin ve sabahin şairidir. her son bir başlangictir, her karanlik aydinliga cikar ya; orhan veli son ile başlangicin, karanlik ile aydinligin birlestigi noktadadir.
edit: ölümü icin gülünc demeyelim lutfen. aksam meyhane cikisi belediyenin acip kapatmayi unuttugu bir cukura dusmustur. kaldirildigi hastanede bir sure komada kaldiktan sonra hayatini kaybetmistir.
not: orhan veli kutsalımdır. -
12 yaşımda iznik'e giderken gemlik'e doğru denizi görüp çok şaşırmıştım. yıllar sonra "sakın şaşırma" şiirini okuyunca onun hayatın her anını nasıl hissettiğini anladım. hayatımda ilk kez bir şiirle böyle bir bağ kurdum sayesinde. aynı güzergahı kullanan bir sürü insan aynı şeyi hissetmiştir eminim. işin en vurucu tarafı o deniz görüntüsünü 23 yaşıma kadar hiç unutmamam ve 11 sene sonra o şiiri okuyunca birden o anı tekrar yaşamam.daha da vurucu tarafı ise yky'nin çıkardığı "sakın şaşırma" seçkisini bir ortaokul arkadaşımın yılların hatrına bana hediye etmesi oldu.
belki okuyunca çok basit görünen bunca şey beni çok mutlu etmişti o zaman.
garip tarzı mutluluk böyle olsa gerek
gemliğe doğru
denizi göreceksin;
sakın şaşırma. -
pazar akşamları
şimdi kılıksızım, fakat
borçlarımı ödedikten sonra
ihtimal bir kat da yeni esvabım olacak
ve ihtimal sen
yine beni sevmeyeceksin
bununla beraber pazar akşamları
sizin mahalleden geçerken
süslenmiş olarak
zannediyor musun ki ben de sana
şimdiki kadar kıymet vereceğim? -
'ben orhan veli' adlı şiirinde kendini çok güzel ifade etmiştir:
ben orhan veli
"yazık oldu süleyman efendiye"
mısra-i meşhurunun mübdii..
duydum ki merak ediyormuşsunuz,
hususi hayatımı,
anlatayım:
evvela adamım, yani
sirk hayvanı falan değilim.
burnum var, kulağım var,
pek biçimli olmamakla beraber.
bir evde otururum,
bir işte çalışırım.
ne başımda bulut gezdiririm,
ne sırtımda mühr-ü nübüvvet.
ne ingiliz kralı kadar
mütevaziyim,
ne de celâl bayar'ın
sabık ahır usağı gibi aristokrat.
ispanağı çok severim
puf böreğine hele
biterim
malda mülkte gözüm yoktur.
vallahi yoktur.
oktay rıfat'la melih cevdet'tir
en yakın arkadaşlarım.
bir de sevgilim vardır pek muteber;
ismini söyleyemem
edebiyat tarihçisi bulsun.
ehemmiyetsiz şeylerle de uğraşırım,
meşgul olmadığım ehemmiyetsiz
sadece üdeba arasındadır.
ne bileyim,
belki daha bin bir huyum vardır.
amma ne lüzum var hepsini sıralamaya?
onlar da bunlara benzer. -
türk şiirinde avangart bir girişimde bulunarak "garip"i oluşturan, projenin ilk akla gelen ismi. başladığı projenin devamını getirememiş, erken yaşta belediye çukuruna düşerek yaşamını yitirmiştir. garip'in diğer iki ismi melih cevdet anday ve oktay rifat gibi şiirinin olgunluk çağını göremediğimiz için şiirde yaptığı girişim, ilk şiirlerinden kaynaklı birçok kimseye sığ ve çiğ görünür. bu yönden diğer iki şair bu noktada daha şanslıdır. fakat geleneğe karşı çıkıp yeni bir gelenek de yaratarak bugün "serbest şiir" diye vurgulanan ve çoğu zaman bu serbestliği yanlış anlaşılan, katmanlı diyebileceğimiz, bir yönüyle "altkültür"ü de içinde barındıran bir gelenek yaratmıştır. gerçi onlardan önce de şiirde kırılmalar yaratılmıştı fakat garip'in manifestosu vardı, güçlü ve sarsıcıydı birçok bakımdan. velhasılı güzel insan, iyi şair, şiirleri okunarak evreninin tanınması gerekir. -
kuşçu amca!
bizim kuşumuz da var,
ağacımız da.
sen bize bulut ver sade
yüz paralık.
bu şiiri, hayatımda okuğum en samimi şiirlerden birisidir. -
sen hayatla dalga geçer gibi yaşa.
hayatta sana dalga geçer gibi bir ölüm biçsin.
bir garip orhan veli. -
friends with benefits ??
... inadına gel, piyasa vakti, muhallebiciye. söz olurmuş, olsun; dostum değil misin?...