mezopotamya'ya m.ö. 5000'lerde gelen ve ilkel aşamadan uygarlığa geçişi sağlayan ulus. doğal olarak ilk ve diğer uygarlıkları etkilemesiyle de biricik bir görünüm kazandı sümerler. lakin uygarlığa geçişin tetikleyicisi mezopotamya'nın son derece özel coğrafi şartlarıdır. yani sümerler geldiğinde mezopotamya'da zaten ilkel tarım yapıp küçükbaş hayvan yetiştiren bir topluluk vardı. muhtemelen sümerler egemen ve istilacı bir güç olarak bu gelişimi sahiplendi. bölgedeki gelişmeler ve sümerlerin savaş teknolojisi uygarlık halini almasında ve yayılmasında başat rol oynadı. ortarşik ekonomik birimlerden sosyal işbölümüne geçmişlerdir. yani antik şehirleşmeyi başlatmışlardır.