edebi açıdan kötü bir kitap. kainata, insanlığa, ahlaka dair bir kitabın uhrevi olmasını bekliyor insan. ama çok küt bir anlatımı var. üslup kesinlikle yanlış. ayrıca çok teknik de bir kitap. elbette var birkaç kısım güzel bulduğum ama kalanı bir anayasa taslağı gibi. ticaret üzerinden giden bir kitap. burada muhammed'in de tüccar olmasının etkisi var deyince ayet seçip din yorumluyorsun pis dinsiz diye tepki alıyorum. ama bir düşünelim; camiye gidiyorsunuz. çok uhrevi bir mekan. gözlerinizi kapayıp yaratanla, canlılarla, evrenle bütünleşme esrikliği yaşamak istiyorsunuz. ama orada okunan ayetler ticaretle, evlilikle, gayet basit bir şekilde devlet teorisiyle ilgili. gerçekten çıldıracak gibi oluyorum düşününce. insanları aşağılamak neredeyse bu. yani kendi varlığını idame ettirebilmek için -hep kendini över şekilde- bir kitap yazılıyor ve insanların en özel duygularıyla resmen dalga geçiliyor.
bazısı da çok derin anlamları var, yorumlayamıyoruz diyor. arap tasavvuf düşüncesinin kökenini bilmeden konuşuyor tabi bunlar. tüm semavi dinlerin tasavvuf düşüncesi plotinos'ta saklıdır. plotinos'un iki kez tanrı ile bütünleştim dediğini okuyoruz kitabından. bunun için insanın yapması gerekenleri de okuyoruz aynı kitaptan. buradaki düşünceleri öylece alıp islam'a uyarlamışlardır. hatta tarih kitaplarında arap düşünürlerin yunan düşüncesine olan ilgisi aktarılırken de değinilir. plotinos'un kitabını okuduğumda dine soğuk olsam da bu düşünce güzel hissine kapıldım. çünkü din dendiğinde bir saçmalık sayılacak ticareti, gündelik teraneyi hiç katmamış düşüncesine. hatta olabildiğince çok evrenle bütünleşin demiş. şimdi bu düşünceyi okuduğumda evet manevi coşkunluk var diyorum. kuran'ı mı doğru yorumlamıyorum diye düşünüyorum. ama ne yazık ki kuran tam da okuduğumuz gibi kaba bir kitap. çok ama çok az manevi birikime yönelik kısımları var. hiç de evrensel değil. ayrıca bu yönlerin doğruluğunu kabul edip, samimiyetimle okumaya çalıştım, yine olmadı. büyük saçmalık.