hakkında açıklamak gereksinimi hissettiğim bir iki şey var.. ingilizce yazıldığı gibi okunmayan bir dildir malumunuz. yani durum temelde şöyle açıklanabilir:

hece sayısının ses sayısına eşit olmaması durumu..

ingilizce örneği: hate - heyt diye okunması. bunun sebebi zamanla ilk halinden uzaklaşıp değişmiş bir dil olması muhakkak.

örnek veriyorum, ispanyolca da, çok çok az istisnai durumlar haricinde yazıldığı gibi okunur. yani burada kastım şu değildir:

ispanyolcada carro kelimesi "karro" diye okunurken, portekizcede aynı kelime "kahu" diye okunur, ki ben bundan bahsetmiyorum.
.
lehçe, şive ve ağızla değişen yahut sokak-konuşma dili diye sınıflandırılacak bir konu değildir bu.. yukarıda bahsedilen "istanbul türkçesi" de "karadeniz şivesi" gibi bir şey değildir. "türkçe"nin orijinal ve olması gereken halidir "istanbul türkçesi".

en iyi ve en doğru kullanımını gerek eğitimli olmaları, gerekse bu konunun kendi aralarında üzerine çok düşülen bir konu olması nedeniyle, trt spikerlerini dinleyerek rahatlıkla anlayabilirsiniz. lakin şimdiki laçka trt yahut diğer kanal spikerlerinden bahsetmiyorum. yozlaşıyoruz ne yazık ki. bu nedenle bir 10-20 yıl evvelki spikerleri dinlerseniz daha rahat anlarsınız.

dönüyorum yukarıya.. mesela türkçe örneği: uzlaşacağız - uzlaşıca:z olan kelimenin dilimizce okunması gereken hali ikincisidir. sokak ağzında yahut bölge şivelerinde keşke böyle konuşulsa.. ama ne yazık ki bu konuşulan, dediğim gibi şive veya ağız değil, yazılmış olan kelimenin gerek konuşurken gerekse *okunurken* öyle söylenmesi gerektiği durumudur.

biz sadece "kuralları" yanlış öğrenerek büyüyoruz.. sebebi de, tarihten tutun, eğitim sistemindeki neredeyse her alanda, hemen hemen 50 yıldır kasıtlı "beyin sulaması" yapmalarıdır bu ülkede..

internette detayları ile her şey bulunabilir, lakin ilk bulunan kaynaklara güvenmemekte fayda vardır. gerçekten ilgilendiğiniz yahut merak ettiğiniz bir husussa bu, internette irdeleyip her türlü "iyi" bilgiye ulaşabilirsiniz elbette..

alakasız not: o köy enstitüleri kapanmayacaktı.