orta yaşlı bir kadın. geleneklerine bağlı asilzade bir aileden geliyor. dönemin ruhuna uygun bir evlilik yapmış; kocası başarılı bir fabrikatör. evliliklerini taçlandıran çocuklarından en büyüğünü henüz evlendirmişler. 1900'lerin başı, avusturya.

olaylar bir öğleden sonra kadına misafirliğe gelen arkadaşının anlattığı hikayeyle başlıyor. misafirliğe gelen arkadaşı, ortak tanıdıkları olan bir adamın karısını nasıl, hangi dalaverelerle aldattığından bahsediyor. kadın bu hikayeden çok etkileniyor. misafiri gittikten sonra aynı zamanda sırdaşı olan hizmetçisiyle dertleşirken şöyle diyor: "eğer benzer bir şeyi kocam yapmış olsa sanırım yaşayamazdım!".

ve ertesi gün isimsiz bir mektup alıyor.

mektupta kocasının kendisini fabrikada çalışan genç ve güzel bir kızla aldattığı yazıyor. mektupta bahsedilen kız kadının eski hizmetçisi. zeki ve becerikli olduğu anlaşılınca bir kaç sene önce hizmetçilikten fabrikada çalışmaya terfi etmiş. bu kadarla da kalmamış, kendisini zamanla göstermiş ve fabrikada çok iyi bir pozisyona gelmiş. kadın mektubu okuyunca doğal olarak ortalığı birbirine katıyor, fenalık geçiriyor, doktorlar koşturuyor. kocası acilen çağırılıyor. ancak bir kaç saatlik sorgulama ve akıl yürütme sonrasında mektubun gizemi aydınlığa kavuşturuluyor.

mektubu yazan kişi kadının şimdiki hizmetçisi. bir zamanlar birlikte çalıştıkları eski hizmetçiyi çekemediği için böyle bir iftira girişiminde bulunuyor. tabi olay anlaşıldıktan ve kendisi de kabahatini itiraf ettikten sonra hizmetçi hemen işten çıkarılıyor. fabrikada çalışan eski hizmetçiye ise bir şey olmuyor.

olay bu şekilde sonuca bağlanmasına rağmen asilzade kadının duygu dünyasında olay sonrasında beklenmedik değişiklikler meydana geliyor. mantıklı düşündüğü zaman kocasının böyle bir işe bulaşmadığına kesinlikle emin olan kadın yine de kocasının fabrikada çalışan eski hizmetçiyle kendisini aldatıyor olduğu şüphesine bir türlü engel olamıyor. bir temele oturtamadığı halde içini kemiren bu keskin kıskançlık duygusu yüzünden geceleri gözüne uyku girmez oluyor, gündüzleri cehenneme dönüyor. ta ki zamanın modasını yakından takip eden damadı kendisini, hem uğraştığı alan hem de kendisi her geçen gün daha da ünlenen ruh bilimci sigmund freud'u görmeye ikna edene kadar.

--

freud bu hikayeyi psikanalize genel bir giriş kitabında anlatıyor. kitap freud'un abd'de verdiği birbirine takip eden 28 adetlik bir konferans dizisinin derlemesi. konferans dizisi üç ana alanı inceliyor: gündelik yaşamda yapılan hatalar, rüyalar ve nevroz. bu inceleme freud'un ortaya koyduğu belli başlı kavramlarla tanışmak için yeterli. ama en önemli işlevi freud'un akıl yürütme biçimiyle tanışmak. freud'un başka bir kitabını okumadım henüz. ancak diyebilirim ki üslup bakımından bu kitap yeni başlayanlar için oldukça yararlı. konferans notları olduğu için sohbet havasında. freud zaman zaman kendisini dinleyici yerine koyuyor, sorular soruyor, şüphe duyulabilecek mantıksal ilişkilere cevap getirmeye çalışıyor. neyse... sanırım bunları kitaba ait ayrı bir başlığa yazmak gerekir.

kıskançlık üzerine yukarıdaki hikayeye dönecek olursak...

anlattığına göre freud bu hastayı sadece iki saatline görmüş. ancak o iki saatte durumun özüne vakıf olabilmiş. önce çarpıcı bir tespit yapıyor: kıskançlık histerisini başlatan şey mektup. ancak mektup sebepsiz yere ortaya çıkmıyor. bilakis böyle bir ilhamı hizmetçisine veren kadının kendisi. demek ki, diyor freud, kadının böyle bir uyarıcıya içsel olarak ihtiyacı vardı. yani kıskançlığını mazur gösterecek bir tetikleyiciye.

peki neden? freud kadının tavır ve davranışlarından şu çıkarımda bulunuyor ki kadın, kendisini muayenehanesine getiren damadına karşı boş değil. ancak kendisi gibi asilzade ve geleneklerine bağlı bir kadının çocuğu yaşındaki damadına arzu duyuyor olması düşünülemez bile. ama işte tam da bu sebepten, yani duyduğu ilkel arzu ile sosyal statüsünün çatışmasından ötürü damadına karşı hissettiklerini bilinçaltına gömüyor ve bu arzu bilinç seviyesine hiç çıkmıyor. ancak sebep olduğu yine bilinçaltındaki suçluluk duygusu ancak ve ancak kocasının da benzer bir ihanet içine girmiş olması ihtimaliyle basıncını biraz olsun azaltabiliyor. bu sebeple kadın kocasından şüphe duymasını sağlayacak bir tetikleyicinin peşinde bilinçsizce. ve duyduğu kıskançlık problemi değil, içsel kurtuluşu bir nevi.

freud'a göre kıskançlık neredeyse her zaman bilinçaltındaki suçluluk duygusunu örtbas etme amacını taşıyan bir yansıtmadır.

seven kıskanır diyenlere gelsin...