doğayı ve toplumu düşünmenin ve yorumlamanın bir yöntemi olan diyalektik, her şeyin sürekli olarak bir değişim ve akış halinde olduğu tezinden hareket ederek, evrene bakmanın bir yolunu oluşturur. ama bundan ibaret değildir. diyalektik, değişim ve hareketin çelişki barındırdığını ve ancak çelişki yoluyla gerçekleşebileceğini açıklar. böylece, söz konusu olan, pürüzsüz, kopuşsuz bir ilerleme çizgisi yerine, yavaş, nicel değişimlerin yüksek bir ivme kazandığı, niceliğin niteliğe dönüştüğü, ani ve patlamalı dönemler tarafından kesintiye uğratılan bir çizgidir. diyalektik, çelişkinin mantığıdır.

diyalektiğin yasaları hegel tarafından ayrıntılı biçimde geliştirilmiştir, ama onun yapıtlarında bu yasalar mistik ve idealist bir biçime bürünürler. diyalektiğe ilk kez bilimsel, yani materyalist bir temel sağlayan marx ve engels olmuştur.