bunalımın başkalaşımları.

bugün melankoli sözcüğünü de içeren bunalım, her dönemin üstüne bir taş eklediği, iki bin yıldan daha yaşlı, eski bir anıtın yüzeyindeki pastan başka birşey değil aslında. melankoli denen ve sözcüğün direnciyle ortaya çıkan şey, yalnızca sözcüğün tarihinin ve zaman içinde birbiri ardına kazandığı anlamların aydınlatabileceği karmaşık bir gerçekliği açığa vurur.

melankolik yanlış: satürn ve şeytan. batı ortaçağı'na aktarılan yunan kökenli acedia geleneği, uzun süre ahlak düzlemindeki çalışmalara konu olur. sonunda, satürn'le ve şeytan'la ilişkilendirilen bu kavramlar, bireyin başına gelebilecek kötülüklerin en beteri olarak görülmeye başlar.

melankolinin altın çağı rönesans: antikçağda insanoğlu öncelikle doğadan türemişken. hıristiyanlık insanın bilincini sorgulayarak, insancıllığa zemin hazırlar. rönesans, ortaçağın sonunda başlayan öznelleştirme hareketini sürdürerek, melankoliği herşeyden önce bir dahi olarak gören aristotalesçi gelenekle barışır.

klasikçilik ve aydınlanma: boşluk olarak melankoli. 16. yy'ın hemen öncesinde, melankoli modası hemen hemen hergün yeni yandaşlar kazanırken, ona kazandırılan saygınlık söylencesini yıkmak ve neden olduğu zararları ortaya koymak üzere birtakım sesler yükselmeye başlar. 17. ve 18. yy'lar boyunca süren bu evrimin sonunda, melankolinin çehresi değişir.

romantizm: melankolinin son merkezi. toplumdan uzak yaşayan duyarlı bireye değer kazandıran, imgelemin kaynaklarını aklınkilere yeğ tutan, gerçekdışılığı özgün bir dışavurum biçimi olarak gören romantik sanatçılar antik melankolinin kimi özellikleriyle yeniden ilişki kurarlar. ister şeytan figüründe ya da azgın bir erotizmin hayallerinde olsun, isterse kabuslara gösterilen ilgi de ve deliliğin yüceltilmesinde olsun, acedia'nın dağarı bütünüyle yeniden ortaya çıkar.

romantizm sonrası ya da kronos'un zamanı: romantizm imgelemi yeniden melankoli alanına çektiyse de, yücelik ilişkisinin yitimine ve melankolinin zaman içinde bir o yana, bir bu yana sallanışına tanık olur. aydınlanma çağında, boşluğun özelliklerini taşıyan ancak bir mecaz olan şey gerçekliğe dönüşmüştür. peki şimdi her türlü öte dünyadan yoksun kalan melankoli nasıl bir ilişkiyle var olacaktır?

kaynak: yky - bunalımın başkalaşımları