mortgage sistemini anlamak için önce eskiden ev alırkenki kredi sistemi nasıldı onu bilmek gerekiyor.

eskiden diyelim ki 100 bin liralık bir ev alacaksınız. sizde nakit 50 bin lira var. kalan 50 bin lira için de konut kredisi çekiyordunuz. çektiğiniz 50 bin liralık krediyi de misal 70 bin lira olarak faizi ile geri ödüyordunuz. tüm bunların karşılığında yani çektiğiniz 50 bin lira kredinin karşılığında da satın aldığınız evi bankaya ipotek ediyordunuz. siz başlıyordunuz her ay kredi taksitlerini ödemeye. düzenli öderseniz ne alâ. ama diyelim ki ödeyemediniz. bu durumda banka ipotek ettiğiniz evinizi satışa çıkarıyordu. evi satıyordu ve kendi alacağı olan 50 bin liralık ana parayı tahsil ediyordu. evin satışından artan para ile sizin o zamana kadar bankaya ödediğiniz taksitleri de size iade ediyordu.

mortgage sistemi ile bu durum öyle bir hal aldı ki bu durumun "kölelik" ile bağlantısını ve nihai amacını başlığı açan arkadaş çok güzel özetlemiş. ben mortgage ile değişen uygulamadan bahsedeyim:

hani bizim 100 bin liraya aldığımız ve 50 bin liralık kredimiz için ipotek ettiğimiz evimiz vardı ya. işte biz taksitleri ödeyemediğimiz zaman mortgage sisteminde banka evimizi bir güzel satıyor. fakat faizler bildiğimiz eski kredi sisteminden çok farklı işlediği için sattığı evimiz bizim çektiğimiz krediyi ödeyemiyor. ödeyemediği gibi o ana kadar ödediğimiz kredi taksitlerini de geri alamıyoruz ilaveten bankaya borcumuz devam ediyor. yani ev de gidiyor, ödediğimiz taksitler de gidiyor bir de üzerine halen bankaya borçlu kalmaya devam ediyoruz.

kriz nasıl patlıyor?

mortgage ile borçlanan milyonlarca kişi kredi taksitlerini ödeyemiyor banka evleri satışa çıkarıyor. fakat evleri alan olmuyor çünkü evler fahiş fiyattan satılıyor. e alan olmayınca ev fiyatları normalin de altına düşürülüyor satılabilmesi için. sonunda da sistem gümlüyor. yani uzun vadede sistemi dayatanlar ve uygulayan bankalar da bu işten zararlı çıkıyor. en zararlı çıkan da tabii ki vatandaş. 20 senelik borçlanıyor bir ev alabilirim belki diye. ne ev sahibi olabiliyor ne de borcundan kurtulabiliyor. sahibi bile olamadığı ve olamayacağı bir ev için senelerce kredi faizi ödüyor, belini bir türlü doğrultamıyor.