bergman'ın yarattığı görsel dünyaya her zaman hayran oldum. kurtların saati, persona, yedinci mühür... gerçekten beni derinden etkileyen filmler oldu. hatta çoğu noktada bakış açımı kökünden değiştiren bile denebilir. fakat sanırım öznel bir liste yapmak istesem, en başa yaban çilekleri'ni koyarım. bunca zaman sonra bile bazı sahnelerin aklıma çiviyle kazındığı bu filmden öğrendiğim çok şey var. belli ki bergman'ın da hayatının her döneminde (özelikle yedinci mühür'den hemen sonra yapıldığını düşünürsek), kendi yaşamında dönüp dönüp sorguladığı noktalar olmuş.
filmin en ilginç yanı, yaşam boyu onur ödülünü almaya giden yaşlı bir doktoru canlandıran victor sjöström. kendisi isveç'in en önemli yönetmenlerinden biri. filmin kendisi bir noktada victor'un yaşamına dönüşüyor bile diyebiliriz. internette çokça, filmde tanrı'nın sorgulandığını anlatan hatta filmin neredeyse bunun üzerine kurulduğunu iddia eden yazılar var. tabii ki bu bir bakış açısı (ki elbette sorgulanıyor, elbette aşikar bir hesaplaşma var) ama kesinlikle bunun üzerine kurulduğunu zannetmiyorum filmin (bergman direkt böyle bir amaç için yaptıysa bile). bence hayatının her dönemini bir çatışma içerisinde geçirmiş ve onca yıldan sonra bile ne hiçbir çatışmanın nihayete erdiğini gören ne de rüyalarının onu şaşırtan kimyasını kaybeden yaşlı ya da genç bir adamın hikayesi.
bu filmin zamansızlığını seviyorum ve film doğal olarak "ulan galiba yaşlandım" hissi uyandırıyor insanın içerisinde. filmde kalan şeylerin çoğu, bu zamansızlığı tanrıyla karıştırmaktan ibaret ki tarih boyunca böyle yapılmış zaten. bu zamansızlık bir günahın bedelini çarmıhta öderken de, günahsızlığı uzun bir ömür ile kutsarken de -ki tam tersi de makbuldür- hep aynı çembere sıkışmış.

velhasıl arada tekrar izlediğim şahane filmdir.