2. bölüm


intihar eden edebiyatçılar

pek çok ülkenin yazın tarihinde yaşamına kendi isteğiyle son veren yazar ve şairlere rastlanmaktadır. bu kişilerin intihar nedenleri ve yöntemleri birbirinden farklı olsa da her birinde ortak olan asıl neden, varoluş ve yabancılaşma sorunsallarıdır. bu bölümde, öncelikle dünya edebiyatında yaşamına değişik yollarla son veren edebiyatçılar örneklendirilecek, ardından, türk edebiyatında intihar eden şairler ve intihar nedenleri tespit edilecektir. edebiyatçıların ele alınışında intiharlarının kronolojik sırası izlenecektir.

dünya edebiyatında intihar eden edebiyatçılar

• gerard de nerval: 1808 doğumlu şair ve yazar, romantizmin en önemli temsilcilerinden biridir. annesini iki yaşındayken kaybetmesi ve içe dönük bir yapıya sahip olması bunalımlı günler geçirmesine neden olmuştur. 1855 yılında ilk sevgilisini, sevgilisinin eşi ve çocuklarıyla gören nerval, bu olay üzerine yine bunalıma girmiş ve kendisini asmıştır.

• eleanor marx: marksist düşüncenin kurucusu karl marx’ın en küçük kızı olan eleanor marx, 1855 yılında londra’da dünyaya gelmiş, dünyayı yaşanamayacak kadar kötü ve anlamsız bir yer olarak gördüğü için sevgilisi aveling ile birlikte intihar etmeye karar vermiştir. kendisi 1898 yılında siyanürle intihar ederken, sevgilisi son anda intihardan vazgeçmiştir.

• jack london: 1876 yılında, san francisco’da doğan amerikalı yazar, bütün yaşamını çalışarak geçirmiş, sosyalist dünya görüşüne sahip olmasına rağmen, yapıtlarında erkeklerin, kuvvetlinin ve beyaz ırkın üstünlüğünü savunmuştur. martin eden, demir ökçe, vahşetin çağrısı gibi önemli yapıtların sahibi olan yazar, evliliğindeki sorunlar, çevresindekilerce anlaşılamadığını düşünmesi ve alkole olan düşkünlüğü sonucunda depresyona girmiş ve 22 ekim 1916’da kaliforniya’da kendini zehirleyerek yaşamına son vermiştir.

• sergey yesenin: 1895 yılında, rusya’da doğan ve devrimci kişiliğiyle tanınan yesenin, alkolün, fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklarının etkisiyle, 1925 yılında, kaldığı otelde bileklerini keserek intihar etmiştir. yaşamına 30 yaşında son veren yesenin, şair arkadaşı mayakovski’ye bileklerinden akan kanla bir veda notu yazmıştır.

• vladimir mayakovski: 1893 yılında gürcistan’da dünyaya gelen şair, devrimci görüşleri nedeniyle genç yaşta hapse girmiştir. yakın arkadaşı sergey yesenin’in intiharından derinden etkilenen, 1930 yılında, girdiği bunalımdan kurtulamayan şair, kendini silahıyla vurarak intihar etmiştir.

• attila jozsef: 1905 doğumlu, macar kökenli şair, küçük yaşlardayken babasının evi terk edip amerika’ya gitmesi üzerine evlatlık verilmiş, 14 yaşındayken de annesini kaybetmiştir. macaristan’ın milli şairi olarak kabul edilen jozsef, 1937 yılında, şizofreni nedeniyle kendisini hareket halindeki bir trenin önüne atarak intihar etmiştir.

• virginia woolf: 1882 yılında londra’da dünyaya gelen ve ingiliz edebiyatının feminist ve modernist yazarlarından olan woolf, annesinin, babasının ve ağabeyinin kısa aralıklarla ölümü üzerine psikolojik sorunlar yaşamaya başlamıştır. eşi leonard woolf’un evliliğini çocuksuz devam ettirme kararı ile kendisini tam bir kadın gibi hissetmeyen ve eşcinsel eğilimler gösteren virginia woolf’un, eski dostlarının büyük bir kısmını kaybetmesi üzerine, psikolojik sorunları artmıştır. woolf, 1941 yılında, 2. dünya savaşı devam ederken, ceplerine taş doldurmuş ve ouse ırmağı’na atlayarak intihar etmiştir.

• stefan zweig: 1881 yılında, viyana’da dünyaya gelen zweig, 2. dünya savaşı öncesinde ve sırasında, nazilerin baskılarıyla karşı karşıya kalmış ve ülkesinden ayrılmıştır. avrupa’nın içinde bulunduğu durumdan duyduğu üzüntü nedeniyle 22 şubat 1942’de rio de janeiro’da, eşi lotte ile birlikte aşırı dozda ilaç alarak intihar etmiştir.

• osamu dazai: 1909’da japonya’da dünyaya gelen yazar, 1935’te kısa öyküleriyle ve 1936’da ilk romanı ile akutagava ödülü’ne aday gösterilmesiyle tanınmıştır. alkol ve esrar bağımlısı olan dazai, vereme yakalanınca depresyona girmiş, birçok kez intihar girişiminde bulunmuştur. 1948 yılında, sevgilisiyle birlikte tokyo’daki tagamawa barajına atlayarak intihar etmiştir.

• cesare pavese: italyan şair ve yazar pavese, bir öğrencisinin, en yakın arkadaşının ve en sevdiği yazar t.o. mathiessen’in intihar etmesi ile peşini yıllardır bırakmayan intihar düşüncesini gerçekleştirmiş, 1950 yılında bir otel odasında aşırı dozda uyku hapı alarak yaşamına son vermiştir.

• tadeusz borowski: 1922 yılında, ukrayna’da doğan polonya asıllı yazar ve şair borowski, naziler tarafından toplama kamplarına götürülmüş, burada psikolojik ve fiziksel işkenceler görmüştür. 1950 yılında ulusal edebiyat ödülü’nün sahibi olan borowski, toplama kamplarında yaşadıklarını unutamamış, 1951 yılında, 29 yaşındayken, gaz sobasından gaz soluyarak intihar etmiştir.

• sadık hidayet: 1903 yılında, tahran’da doğan yazar, rıza şah tarafından avrupa’ya gönderilmiş, 25 yaşında paris’te intihar girişiminde bulunmuştur. dönemin sosyo-politik sorunlarını, iran’ın gerilemesinin nedeni olarak düşündüğü monarşiyi ve ruhban sınıfını eleştiren yazılar yazmıştır. ülkesinin yaşadığı olumsuzluklarla iyice karamsarlaşan yazar, 9 nisan 1951’de, girdiği bunalım sonucunda, hava gazıyla intihar etmiştir.

• ernest miller hemingway: 1899 yılında ıllinois’de doğan hemingway, 1953 yılında pulitzer ödülü’nün, 1954 yılında nobel edebiyat ödülü’nün sahibi olmuştur. 1961 yılında kendini av tüfeği ile vuran yazarın intihar nedeni bilinmemektedir.

•sylvia plath: 1932 yılında, massachusetts’te alman bir baba ve amerikalı bir annenin kızı olarak dünyaya gelen plath, yaşamı boyunca, küçük yaşta kaybettiği babasından nefret etmiş, zamanla bu nefretini, bütün güzel kadınlardan kıskandığı eşi ted hughes’a yöneltmiştir. gizdökümcü şiirin önemli temsilcilerinden olan plath, yaşadığı sıkıntılar ve girdiği bunalım sonucunda, 1963 yılında, bir miktar uyku ilacı içtikten sonra kafasını, gazı açılmış fırının içine sokarak intihar etmiştir.

• john kennedy toole: 1937 yılında, amerika’da doğan toole, annesinin alkol bağımlısı olması ve çocuğunun üzerine fazlaca düşmesi nedeniyle oldukça hassas büyümüş, alıklar birliği adlı kitabı yayınevlerinden olumsuz yanıt alınca ruh sağlığı bozulmuş ve 1969 yılında, 32 yaşındayken, kendisini egzoz dumanıyla boğarak intihar etmiştir. toole’un yapıtı, 1981 yılında pulitzer ödülü’nü kazanmıştır.

• paul celan: 1920 yılında, romanya’da dünyaya gelen şair, alman edebiyatının önemli isimlerindendir. annesi, babası ve kendisi nazi toplama kamplarında kalmıştır. 1958’de bremen kenti edebiyat ödülü’nü, 1960’ta georg büchner ödülü’nü, 1964’te kuzey ren vestfalya eyaleti büyük ödülü’nü kazanan yazar, savaş sırasında, toplama kamplarında yaşadıklarını unutamamış, girdiği bunalım sonucu 1 mayıs 1970 tarihinde seine nehri’ne atlayarak intihar etmiştir.

• yasunari kavabata: 1899 yılında, japonya’da doğan yazar, çok küçük yaşta yakınlarını kaybetmiştir. 1959 yılında goethe ödülü’nü, 1968 yılında nobel edebiyat ödülü’nü kazanan yazar, yakın dostu yukio mişima’nın intiharı ve ülkesinin içinde bulunduğu savaş koşulları nedeniyle depresyona girmiş, 1972 yılında, hava gazıyla intihar etmiştir.

• anne sexton: 1928 yılında massachusetts’de dünyaya gelen, 1967 pulitzer ödülü’nün de sahibi olan amerikalı yazar ve şair anne sexton, anokrasıya ve depresyon nedeniyle birkaç kez intihara teşebbüs etmiş, 1974 yılında, aracının egzoz dumanıyla yaşamına son vermiştir.

• romain gary: 1914’te, litvanya’da dünyaya gelen fransız yazar, 2. dünya savaşı’nda, almanya’ya karşı ingiltere’nin yanında savaşmış ve gösterdiği kahramanlıklar sonucunda çok sayıda onur madalyası kazanmıştır. çeşitli takma adlarla yayımladığı kitaplarıyla goncourt edebiyat ödülü’nü iki kez kazanmıştır. eski eşinin ölümü üzerine bunalıma giren yazar, 1980 yılında, kendini tabancayla vurarak intihar etmiştir.

• arthur koestler: 1905 doğumlu, macar kökenli yazar, kanser hastalığının ilerlemesi ve kendisine dayanılmaz acılar vermesi nedeniyle, 1983 yılında eşiyle birlikte tüfekle intihar etmiştir. intiharının asıl nedeninin çok bağlı olduğu marksist düşüncenin kendisini büyük bir hayal kırıklığına uğratması olduğu da söylenmektedir.

• richard gary brautigan: 1935 yılında, washington’da doğan yazar, yirmili yaşlarında paranoyak – şizofreni teşhisiyle hastaneye yatırılmış, elektroşok tedavisi görmüştür. zamanla insanlardan kaçıp doğayla iç içe yaşamaya başlayan yazar, okur kitlesinin azalmasıyla daha da yalnızlaşmış ve alkole bağlanmaya başlamıştır. alkolün ve girdiği bunalımın etkisiyle 1984 yılında kendisini tabancayla vurarak intihar etmiştir.

•jerzy kosinski: 1933 doğumlu, polonya asıllı amerikalı yazar, 3 mayıs 1991’de, eşi ile televizyon izlerken banyoya gitmiş ve başına naylon bir poşet geçirerek intihar etmiştir.

• sarah kane: 1971 yılında, ingiltere’de doğan tiyatro yazarı, dindar bir ailede büyümüş, zamanla inancını yitirmiştir. tecavüz, cinsel kimlik, hastalık gibi konularla ilgilenen yazarın oyunları, sahnelendiği dönemde büyük ilgi uyandırmıştır. 1999 yılında, son oyununu tamamladıktan sonra artık yazacak bir şeyi kalmadığını düşünerek aşırı dozda ilaç içmiş, kaldırıldığı hastanede kurtarılması üzerine hastanenin tuvalet demirlerine ayakkabı bağcıklarıyla kendini asarak intihar etmiştir.

• hunter stockton thompson: 1937 yılında doğan amerikalı yazar, aşırı derecede alkol ve uyuşturucu bağımlısıdır. thompson’ın ailesi ve çevresi ile iletişimi son derece zayıftır. 2005 yılında, girdiği depresyon sonucunda kendini tabancayla vurarak intihar etmiştir.

dünya edebiyatında intihar eden yazar ve şairler incelendiğinde, bireysel sorunların yanı sıra toplumsal değişim ve dönüşümlerin, savaş ve darbelerin kişiler üzerindeki olumsuz etkilerinin de intiharı tetikleyici rol oynadığı söylenebilir. özellikle dünya savaşları, edebiyatçıların dünya düzenine olan güvenini sarsmış, bireysel sorunlarının yeniden ortaya çıkmasına neden olmuştur. (erdal sarıçam, intihar eden ünlüler, gezgin yayınları, kocaeli, 2008)