iç savaş sonrası franco diktatörlüğünün başlamasının(1939) hemen sonrasında geçen bu filmde, seçilen zaman tesadüfi değildir. bu yüzden filmin başlarında, yenilmişlik ve umutsuzluk duygularını fazlasıyla hissederiz. filmde mekanlar, nuri bilge ceylan filmlerini aratmayacak şekilde ortasında tek ağaç bulunan bir kırsal ve ailenin yaşadıkları evdir. evin içindeki renkler, arı kovanı şeklinde tasarlanmış pencerelerden dolayı sarı ve tonlarıdır. bu renkler bize huzur ve güven çağrıştıran renklerdir. dış mekanda ise soğuk ve korkutucu bir hava vardır.burada "sokakların", ülkenin kaybedildiği ve dışarısının hakimiyetinin tekinsiz francocu güçlere geçtiğinin anlatılmaya çalışıldığını düşünüyorum.

yazının bu kısmında, mary shelley'nin "frankenstein ya da modern prometheus" kitabını nasıl ortaya çıkardığını ve frankenstein'in yaratığının niçin filme konu olduğunu, mary shelley'nin ve ana'nın aileleri içindeki konumlarını baz alarak açıklamaya çalışacağım. gökçe silsüpür'ün psikesinema dergisindeki "ebeveynleriyle hesaplaşan genç bir kadının korkutucu rüyası: frankenstein" yazısında, kitaptaki korkutucu ve yıkıcı unsurların mary shelly'nin aile içindeki travmalarla baş etmeye yönelik bir savunma sonucu ortaya çıktığını söyler. annesi, shelley'nin doğumundan on bir gün sonra enfeksiyondan ölmüş, babası onu, dört yaşına dek annesinin önceki ilişkisinden gayrimeşru olarak dünyaya gelen kızı fanny ile birlikte tek başına büyütmüştür. shelley, on altı yaşındayken yirmi bir yaşında evli ve bir çocuk sahibi olan aristokrat şair percy bysshe ile kaçmıştır. bunun üzerine babası tarafından evlatlıktan reddedilmiş, sonrasında iki çocuğunu kaybetmiştir. frankenstein öyküsünün, mary shelley'nin rüyasından ortaya çıktığını da göz önüne alırsak filmdeki ana karakteriyle neden bir bağlantı kurmaya çalıştığım daha anlaşılır hale gelecektir.(filmin ilerleyen kısımlarında ana da yaratığı rüyasında görecektir.) ana da anne ve babasının ilgisizliği ve kardeşinin kendi can sıkıntısını geçirecek şakalarından muzdarip bir şekilde frankenstein filmiyle karşılaşır. ana'nın ailesi ile ilişkisinin mary shelley'ninki gibi travmatik bir şekilde değilse de eksik olduğunu görebilmekteyiz. ana işte bu şekilde frankenstein filmiyle karşılaşır ve sonrasında yaratığı aramaya başlar. bence bu arayış gökçe silsüpür'ün mary shelley için yazdıklarına benzer bir şekilde ana için de bu travmayla baş etmeye yönelik bir savunma ve mücadele etme biçimidir.

ana'nın frankenstein'i arayışı kendi travmasının yanında, ana nezdinde franco rejimine karşı olup da yenilmiş cumhuriyetçilerin travmaları ile mücadelesini de içeriyor. filmde bu bağlamda - fernando'nun arı kovanı üzerinden kısıtlı mücadelesini saymazsak- sorgulayan ve anlamların peşinden koşan tek karakter ana. burada victor erice'nin kamera kadrajına giren kişilerin azlığına değinerek ana karakterinin ne kadar önemli olduğunu açıklamaya çalışacağım. türkiye sinemasından örnek verecek olursak darbe dönemi ve sonrası filmlerine baktığımızda kamera kadrajında hep yalnız baş karakterler vardır. en fazla iki ya da üç kişinin göründüğü sahnelerde hep yenilmişliğin, yalnızlığın emareleri göze çarpar. o dönemde bunu kıran nadir yönetmenlerden olan yılmaz güney'in sahnelerinde, görünen insanlar artar. kadraja daha çok insan girmeye başlar. bu toplumsallığın, mücadelenin çoğaldığını, umudun arttığını gösterir. victor erice'de de umutsuzluğun emarelerine rastlasak da ana'nın arayışı sayesinde ülke sineması ve insanları için mücadelenin fitilini yaktığını görebiliriz.

filmde, evin salonundaki aziz jerome tablosu da önemli bir yer tutar. bu tablo bize uzun uzun gösterilir. juan valdes leal'e ait olan bu tablo, barok döneminin en önemli eserlerinden birisidir. tabloda ortaya kitap, sol alt köşeye aslan, sağ alt köşeye ise kurukafa yerleştirilmiştir. filmin bir sahnesinde ana'yı bu tablonun önünde daktilo başında görürüz. sine cine dergisinde fikret zorlu bu sahne için; " victor erice, franco'ya ölümlü olduğunu hatırlatır. erice, ana'yı tabloya dahil eder. mahkeme salonunu betimleyen bir resmi andıran bu karede aziz jerome hakim, ana ise bir katip gibidir. ana, gelecek nesli temsil etmektedir ve bu nesil bir gün franco öldükten sonra elindeki dünyevi gücü sonlandıracaktır. ana'nın simgesel konumu, yargılamanın başlayacağını ima etmektedir. yönetmen burada inancını ve umudunu göstermektedir." yorumunu yapar.

!---- spoiler ----!

filmin önemli sahnelerinden bir diğeri de öldürülen cumhuriyetçi askerin fernando tarafından teşhis edildiği sahne. bence o asker, terasa'nın mektup yazdığı ve ailecek tanıdıkları birisi. yukarıdaki yorumlarda da bahsedildiği gibi ispanyol mültecilerin tutsak edildiği kamptan kaçarak yanlarına ulaşmaya çabalıyor ve saklandığı yerde rejim güçleri tarafından öldürülüyor. teşhis etme sahnesinde rejim askeri, fernando'ya, ana'nın askere verdiği saati ve paltoyu veriyor. burada rejim askerinin, bu eşyaların fernando'ya ait olduğu için verdiğini düşünmüyorum. yoksa fernando oradan ceza almadan kurtulamazdı. sonuçta franco'nun iktidar olduğu yıllar ve öldürülen cumhuriyetçi bir askerin üzerinden senin eşyalarının çıkması büyük bir suç olurdu. ona yardım ettiğini gösterirdi. bence, orada eşyalar ölen askerin yakını olduğu için fernando'ya verildi ve böylelikle ceza almadan oradan çıkabildi.

çok uzattığım bu yazıyı, isabel ve ana'nın fikirlere kurşun işlemez sözünü hatırlatan diyaloglarıyla bitireyim.
ana: hayalet mi?
ısabel: hayır, ruh.
ana: bayan lucia'nın bahsettiği ruhlar gibi mi?
ısabel: evet, ama ruhların bedeni olmaz. bu yüzden onları öldüremezsin.

!---- spoiler ----!