-
düşünen bilgisayarlara verilen isim. fikir babası alan turing adındaki dahi matematikçidir. turing ikinci dünya savaşı sırasında alman şifreleme cihazı enigma'nın şifrelerinin kırılmasının insan yeteneklerini aştığını ve onunla baş edecek bir makine icat etmek gerektiğini söyleyerek modern anlamda ilk bilgisayarı icat etmiştir. onun yapay zeka ile ile ilgili yaptığı pek şey olmasa da makalelerinde bu konudan bahsederek ahlaki tartışmaları başlatmış, bir bilgisayara yapay zeka, düşünen bilgisayar diyebilmek için gerekli ilk sınav olan Turing testini ortaya atmıştır.
konunun tarihi ve günümüzdeki durumunu öğrenmek için bilim kazanı'nın şu programını (podcast) dinlemenizi tavsiye ederim.
yapay zeka şu an bir çok şekilde hayatımızda yer almaktadır. bilgisayarda bizde habersiz arka planda çalışan bir çok uygulama, cep telefonlarının sesli asistanları (siri, cortana, google now), ibm watson adındaki bilgisayar, trafik düzenleme yazılımları, hatta oyuncaklar diyerek uzar gider bu yazılım. geçtiğimiz gün kendi bilincinin farkında olan bir robot dahi icat edildi. otonom araçlar da yapay zekanın güzel birer örnekleri olup tesla marka araçlar halihazırda bu yetenekle yollarda bulunmaktadır. -
geleceğin teknolojisi.
bu teknoloji biz farketmeden hayatımıza öyle bir girdi ki, ruhumuz duymadı. zira yapay zeka teknolojisi 1950'lerde geliştirilmeye başlanmış ve temelleri atılmış bir teknoloji.
google, facebook, twitter, netflix, microsoft, yahoo gibi dev yazılım ve sosyal medya servislerinin tamamının, toplamda türkiye'nin eğitime ayırdığı kadar bütçeye sahip yapay zeka laboratuvarları var.
peki ne yapıyorlar?
şöyle düşünün. google'a youreads yazdınız, girdiniz ve fyodor mihailoviç dostoyevski başlığını okudunuz. sonra çıkıp facebook'a girdiniz. o da ne? yan tarafta dostoyevski'nin resmi facebook sayfasının linki çıktı. bir de altında bir yayın evinin kitap reklamı. reklamı görmezden gelip dostoyevski'yi beğendiniz. sonra yanda bu sefer franz kafka linki çıktı. e bunlar tesadüf mü? değil.
hepimiz kocaman bir veri işleme algoritmasının parçasıyız. trenin lokomotifi de google ve facebook. deli gibi takip ediliyoruz. bir yönden iyi bir yönden korkunç. iyi yanı, bir şeyi aradığımızda google'ın ne aradığımızı bizden iyi biliyor olması. kötü yanı da izlenme, takip edilme hissi. google'da girdiğiniz her site belli şekillerde saklanıyor ve işleniyor.
diyelim ki dostoyevski araması yapan 1000 kişi içinde 700 kişi kafka araması yaptı. bunun istatistaği saklanıyor. reklamlarınız bu aramalara göre size gösteriliyor. internette daha çok şeye bakmanız için her şey önünüze seriliyor.
facebook'ta da benzer bir sistem var. login with facebook dediğiniz her site facebook'a öyle ya da böyle bilgi yolluyor. bir gün beğendiğiniz kedili video yüzünden yarın yan tarafta aynı kedili videoyu beğenenlerin beğendiği bir videoyu görme olasılığınız fazla.
bundan başka olaylar da var tabiki:
(bkz: ibm deep blue)
(bkz: boston dynamics)
(bkz: sanal evrim simulasyonu) (dolu başlık) -
yapay zeka dendiğinde hep elli ayaklı gözlü ağızlı makinelerden korkulur, bilimkurgu romanları bu varlıkların insanlığa savaş açtığı öyküler kurgular. asimov kitaplarında buna frankenstein kompleksi demiştir.
ancak gerçekte elli kollu robotlar değil algoritmalar ve yazılımlar insanlığı adım adım ele geçirmektedir. sosyal anlamda iktidarlar nasıl kurumsallaşıyorsa teknik anlamda da her şey algoritmalaşıyor. yakında belki de mühendise de ihtiyaç duymayız.
öte yadan sosyal medyanın kullandığı bir çok kişilik analizi, toplum analizi yapan yazılım var. bu yazılımların kimisi kredi notunuzu kimisi sağlık durumunuzu kimisi seçimdeki oyunuzu belirleme iddiasında. yakın zamanda iktidarlar algoritmaları önce yeni bir müneccim olarak atayıp sonra onların esiri olacaklar.
asla olmaz mı diyorsunuz? düne kadar paylaşmak mahremken bugün instagram ve facebook'ta sosyal medyada telefon numarası ve resim paylaşıyor kredi kartı bilgilerimizle alışveriş yapıyoruz. sağladığı kolaylıklarla algoritma ve dolayısıyla yapay zeka bizi esir alacaktır. karşılığında da belki 5 boyutlu kedi videosu izleriz. -
bugün yazıcılar grev yapıyor olabilirler mi? nereye gitsem çalışmıyorlar, bunlar bişey peşinde söylemedi demeyin.