Kimdir?
yahudi bir tüccar aileden gelen, almancaya da hâkim olan bir yazardı. kafkanın en önemli eserlerini, üç romanının (dava, şato ve kayıp) yanı sıra; ortaya koyduğu birçok hikâyeleri oluşturuyor. kafkanın eserlerinin büyük bölümü ancak kafkanın ölümünden sonra meslektaşı ve yakın arkadaşı max brod tarafından yayımlandı ve bu eserler 20. yüzyılda dünya edebiyatında kalıcı bir etki bıraktı. 1883 yılında pragda doğdu. taşralı çek proletaryasından gelip zengin bir tüccar konumuna yükselmiş bir baba ile zengin ve aydın bir alman yahudisi annenin çocuğu olan franz kafkanın, içedönük ve huzursuz kişiliğini büyük ölçüde annesine borçlu olduğu söylenir. ailenin en büyük çocuğu olan kafkanın iki erkek kardeşi küçük yaşta hayatlarını kaybettiler. kız kardeşleri elli, valli ve ottla ise nazi almanyasının organize ettiği yahudi katliamı holocaust'da hayatlarını kaybettiler. kafka, çeşitli ailevi ve toplumsal sebepler yüzünden çevresine yabancılaşarak büyüdü. ailesinin prag'daki alman toplumuyla kaynaşma çabaları sonucunda alman okullarında okudu. 1893 yılında öğrenim görmeye başladığı avusturya lisesi, yalnızlığını ve kendi içine kapanmasında büyük etken oldu. çek kökenli bir aileden geldiği halde almancayı anadili olarak kullandığı için tam bir çek sayılmayan kafkayı, almanlar da tam anlamıyla kendilerinden görmediler. ufak yaşlarda da çekçe konuşan kafka gittiği alman okullarının da etkisiyle almancada ustalaştı. 1901 yılında altstädter gymnasium lisesini bitirdikten sonra pragdaki karl ferdinand üniversitesi'nin hukuk fakültesi'ne girdi. buradaki eğitimi sırasında alman edebiyatı derslerini takip etmeye başladı. öğrenciliği sırasında yiddiş tiyatro çalışmalarında yer aldı ve bu çalışmalara destek verdi. kafka ilk eseri olan bir savaşın tasviri adlı öyküsünü bu dönemde yazdı. 1902 yılında max brod'la tanıştı. max brod, kafkanın yaşamında önemli rol oynayan isimlerden biri olacaktı. 1906 yılında hukuk öğrenimini doktora ile tamamladı ve bir yıl süren avukatlık stajını yaptı. 1907'de sigorta şirketinde memur olarak çalışmaya başladı. gündüzleri sigorta şirketinde sürdürdüğü çalışma hayatının yanı sıra geceleri ölümden bile daha derin bir uykuya benzettiği yazma işine yoğunlaşıyordu. aynı yıl taşrada düğün hazırlıkları adlı öyküsünü kaleme aldı. 1912 yılında nişanlısı felice bauerle tanıştı. onunla ilişkisini, üç kez ayrılıp yeniden nişanlanarak, 1919a kadar sürdürdü. evlenmemesine neden olarak hastalığını gösteriyordu. oysa güncesinde evliliği bir burjuva bağı olanak nitelendirmiş ve edebiyat hayatını sürdürebilmesi için yalnızlığa ihtiyacı olduğunu vurgulamıştır. nişanlısıyla bu ilişkisinden geriye beş yüzün üzerinde mektup kalmıştır. bunlar, kafkanın ölümünden çok sonra 1967de feliceye mektuplar adıyla yayınlandı. 1917de kafka, verem olduğunu öğrendi. 1919 yılında geçirdiği ağır gripten dolayı hastaneye kaldırıldı. 1920 yılında milena jesenska ile tanıştı. mektuplaştığı dört kadın arasında en ciddi ve önemli olan milena jesenska'ydi. milena'yla mektuplaşmaları önce bir arkadaşlık gibi başladı, daha sonra tutkulu bir aşka dönüştü. fakat milena evli olduğundan bu mutsuz ve imkânsız ask kafkayı derin acılara sürükledi. mektuplaştıkları üç yıl boyunca sadece iki üç kez görüşebildiler ve bu görüşmeler kafkayı üzmekten başka bir işe yaramadı, yine de onun yaratıcılığını olumlu yönde etkilediği rahatlıkla söylenebilir. daha sonraları edebiyat tarihinin güzide eserlerinden biri sayılacak olan "milena'ya mektuplarında kafka şöyle dile getirir durumunu; "en çok seni seviyorum diyorum ama gerçek sevgi bu değil sanırım, sen bir bıçaksın, ben de durmadan içimi deşiyorum o bıçakla dersem, gerçek sevgiyi anlatmış olurum belki..." milena bu mektupları 1939 yılında yayınlaması için yakın arkadaşı willy haas'a verdi ve kendisi 17 mayıs 1944'te almanya'da toplama kampında öldü. 1922de emekli oldu, maddi durumu kötüydü ve sağlığı gittikçe bozuluyordu. 1923`de ailesinin etkisinden kaçmak ve yazmaya yoğunlaşmak için berline taşındı, orada da dora dymant adında bir sevgilisi oldu. dora, milena`dan daha şanslıydı nazi almanyasına direndi ve 1952`de londrada öldü. 1924 yılı 3 haziran gecesi, 1917 senesinde kaldırıldığı viyana yakınlarındaki keirling sanatoryumunda hayata gözlerini yumdu. kafkanın eserlerinin hepsinde görülen yabancılaşma olgusu, onun kendi yaşamında da belirgin bir biçimde izlenir. ona göre ne kadar küçük ve basit bir yaşamı olursa o kadar mutlu ve sorunsuz olacaktır. nazilerin çekoslovakya'yı işgali sırasında kafka ile ilgili birçok belge yok edildi. 20 yıl süren dostluklarının sonunda kafka bütün yazdıklarını ölümünden sonra yakması için max brod'a vermişti. yazdıklarının gereğinden fazla kişisel ve değersiz olduğunu düşünüyordu. tabii max onunla ayni fikirde değildi ve kafkanın ölümünden sonra, karışık halde bulunan binlerce sayfa metni toplayıp düzenleyerek yayınladı. yaşamının ve yapıtlarının ortak yani, camusnün dediği gibi, "her şeyi göstermek ve hiçbir şeyi teyit etmemektir". çünkü yaşamayı bir savaş, ama önceden yitirilmiş bir savaş olarak görür. çünkü bir insan olarak yaşamak ve doğru yolda ilerlemek hemen hemen olanaksızdır.
-
çok katı bir babanın ve babaya müdahale edemeyecek kadar güçsüz ve hasta bir annenin çocuğu olarak prag'da dünyaya geldi. kafka'nın eserlerinde çokça gözlenen ezilme, yapılanların sonuçsuz kalması, kendinden iğrenme halinin en büyük sebebi de babasıdır.
kafka, küçüklüğünden beri yazar olmak isteyen bir çocuk, ancak babasının gözünde bu olayın olma ihtimali sıfır. yıllarca istemediği işlerde çalışmış, arta kalan zamanlarında ise bir şeyler yazıp çizebilmiş.
babası boylu boslu, güçlü bir adamken; kafka oldukça çelimsiz bir bedene sahipti. babasını bu anlamda hep kıskanır ve kendini tabiri caizse ezik hissederdi. kadınlarla olan ilişkileri hiçbir zaman iyi gitmedi ve bu onda çok güçlü bir kendinden tiksinme duygusu yarattı. kendisi bedenen güçsüz, aklen de asla saygı duyulmayan bir insandı. bu duygu hayatı boyunca ondan hiç ayrılmadı.
kişiliğinin kırılma noktası olarak, çocukken bir gece uyanıp babasından su istemesi ve ardından babasının onu soğuk balkona atıp kilitlemesi gösteriliyor. kafka ilk defa kendini bu denli ezik olduğunu ve kimse tarafından sevilmediğini bu zaman anlamış. sonrasında da hiç toparlanamamış.
kendinden tiksinme ve sevilmeme hislerinin en çok hissedildiği kitabı dönüşüm'ü yazıyor. gregor samsa'nın böceğe dönüşmesi ve bu olayın kimse tarafından etraflıca araştırılmaması, tam da kafka'nın yaşadığı durumu ifade eden bir olaydı. sonrasında gelen şato ve dava kitaplarında ise çaresizliği, güçsüzlüğü ve umutsuzluğunu tam olarak ifade edebilmişti. bu kitapları onları beğenmediği için asla bitirmedi. bitiremeden de hayatını kaybetti.
kafka, 40 yıllık hayatının son yıllarını tüberküloz hastası olarak geçirdi. sahip olduğu hastalıklar her yutkundugunda, her nefes alışında muazzam acılar duymasına neden oluyordu. bu duygu zaten ruhen çok kötü durumda olan bu adamın durumunun iyice kötüleşmesine sebep oluyordu. ömrünün son yıllarında, yazdığı son öykü de onun bu hikayesini anlatıyordu: açlık sanatçısı - franz kafka.
kendisi 40 yaşında öldükten sonra, ailesi 2. dünya savaşı sırasında yahudi soykırımında öldürülüyor. ölümünden önce yayınladığı kitaplar asla dikkat çekmiyor, saygı da görmüyor. diğer kitaplarını bitirmediği için, bir arkadaşından ölümünden sonra yayınlanmayan kitapları yakmasını vasiyet ediyor. arkadaşı onun bu isteğini yerine getirmiyor. kitaplar yayınlanıyor. kafka yaşamında hiç sahip olmadığı reputasyona sahip oluyor ve dünyadaki en büyük yazarlardan biri olarak kabul ediliyor...
***
nereden bakarsanız bakın, bu adamın yaşamı, yaşanabilecek en kötü hayatlardan birisi. 40 yıllık azap dolu ömre bu kadar çok eser nasıl sığar anlamak güç... vasiyetinde istediği şeylere varana kadar hiçbir istediği olmamış bir insan. hayatını kendinden tiksinerek geçirmiş, kimse de ona bu konuda yardım etmemiş. bir insan nasıl, dava'da görüldüğü gibi, suçsuz olsa da içten içe cezalandırılmak ister? bu sorunların çözümünü ancak bu adamın hayatını anladığınız zaman bulabiliyorsunuz.
huzur içinde yatsın, büyük yazar.