determinizm, belirlenimcilik veya gerekircilik;

evrenin işleyişinin ve insan doğasının, insan davranışlarının bilimsel yasalarla (önceden) belirlenmiş olduğunu ve bu yasaların gerçekleşmesinin insan üstü evrensel bir takım yasa ve zorunluluklara bağlı olarak gerçekleştiğini savunan felsefî öğretidir. determinist yaklaşıma göre, insan eylemlerinde özgür değildir.

fesefede birçok farklı dalda, özellikle de ahlâk felsefesinde savunulan bir görüştür. ahlâk felsefesinde, insanın özgür iradesinin bir yanılsama olduğunu ve insan davranışlarının bir nedenler zincirine bağlı olarak belirli evrensel yasalarla geliştiğini ve gerçekleştiğini açıklamaktadır. gerçekleştirdiği eylemlerinde insan, psikolojik, toplumsal, etik, hukuksal, ekonomik, vb bazı etkenlerin etkisinde kalarak "yapmak istediğini değil, yapması gerekeni yapar" kanısındadır. (bkz: ahlâk felsefesi)

determinizmin temel prensibi, nedenselliktir. (bkz: nedensellik)

determinizme göre, evrende aklî bir düzen - hatta buna üst-akıl ismi verilebilir - vardır ve yaşanmış olaylar, yaşanmakta olan olaylar, yaşanacak olan olaylar bu düzenin neden-sonuç ilişkisi içerisinde gerçekleşmektedir. dolayısıyla, bu düzeni olabildiğince çözerek - nedenleri ve sonuçları inceleyip belirleyerek - ileride oluşacak olaylara dair bilgi elde etmek mümkün hâle gelir.

belirlenimcilik anlayışı, felsefenin yanı sıra birçok farklı bilim dalının ve çeşitli başka alanların faydalandığı bir yaklaşımdır. birkaç örnek verecek olursak: psikolojide bireyin geçmişinde yaşadığı olaylara, travmalara, vesaire bakmak determinist bir yaklaşımdır. astronimide yıldızlara bakıp gelecekle alâkalı çeşitli olayları belirlemeye çalışmak determinist bir yaklaşımdır. bir öğrencinin, herhangi bir dersin geçmiş sınav sorularına bakıp gelecek sınavda ne sorulabileceğini belirlemeye çalışması determinist bir yaklaşımdır. dikkatli bakılırsa, hayatımızın olmazsa olmazlarından birisi olduğu görülebilir...

bu öğretiyi geliştiren isimlere bakarsak, en derli toplu determinist tez baruch spinoza'da görülür. spinoza, determinist bir yaklaşımla panteist bir anlayış ortaya koymuştur.

"determinizm kavramı" ise 1820'li yıllarda ortaya çıkmıştır. simeon poisson ve pierre-simon laplace, bu görüşe yönelik önermelerini "makine gibi çalışan evren" benzetmesi üzerinden ortaya koymuşlar ve makinanın çalışma şekli için de determinizm kavramını ortaya atmışlardır.