hindu tanrıçaları
genel olarak tanrıların karısı olarak yanlarındadırlar. her tanrının ayrılamadığı ya da bağımsız düşünülemeyen bir eşi vardır. bu biraz da hint aile kültüründen kaynaklıdır.
hint tanrıçalarına en az tanrılar kadar inanılır ve tapınılır.
hindu tanrıçalarının iki biçimi vardır; korkunç ve yumuşak.
vedik dönem tanrıçaları değerini yitirmiş ve artık pek fazla inanılmayan tanrıçalardır.asil önemli tanrıçalar veda dönemi sonrası (sarasvatidahil) tanrıçalardır.
veda dönemi tanrıçaları üç gruba ayrılıyor;

dokuz durga:
siddhidhatri
kalaratri
şailputri
brahmaçarini
katyayani
çandraghanta
kuşmanda
skandamata
mahagauri

yedi ana:
maheşvari
varahi
çamunda
indrani
kaumari
brahmani
vaishnavi

on mahavidya:
kali
tara
çhinnamasta
bhuvaneşvari
dhumavati
bagala
kamala
matangi
şodaşi
bhairavi

sarasvati: tanrı brahma'nin karısı, bilgi ve öğrenme tanrıçasıdır. süt beyazı bir cildi vardır ve çok güzeldir. genellikle beyaz elbise giyer ve su zambağının üzerinde oturur. dört kolludur. iki eliyle vina denilen müzik aletini çalar. diğer ellerinde nilüfer çiceği ya da tesbih ve eğitimi sembolize eden bir kitap tutar. günümüzde birçok okulda eğitime bu tanrıçanın adıyla başlanır. ilk okumaya başlayan hindu çocukları için bu tanrıçaya tapınılır.


lakshmi: tanrı vishnu'nun karısıdır. talih ve zenginlik tanrıçasıdır. diğer bir isimle şri'de denir. okyanusun çalkalanması sırasında doğmuştur. kocası vishnu ne zaman dünyaya bedenlenerek gelse, lakshmi'de karısı olarak yanında gelir. vishnu cüce(vamana vishnu'nun bir avatarıdır ayrıca) olarak doğduğunda lakshmi, padma(nilüfer) olarak doğmuştur. hindular ekim-kasım ayında kutladıkları divali bayramında tanrıça lakshmi'ye tapınırlar.


devi: tanrı şiva'nın karıları 'devi' ortak adıyla toplanırlar. mahadevi'de (büyük tanrıça) denir. tanrıça şiva'nın dişil enerjisi (şakti) olarak,yumuşak diğeri hiddetli olmak üzere, iki halde bulunur. yumuşak haldeyken uma(parıltı), gauri(sarı), parvati(dağlı), haimavati (himalayalı), caganmata'dır (dünyanın anası). şiva'nın dağlarla ilgisi olduğundan karısı parvati de onunla birlikte gözükür. şiva öküzü nandi ile kailasa dağlarına giderken parvati de yanındadır. şiva'nın sadık eşidir.sanskrit dilinde parvata 'dağ' demektir, dişil olarak dağ ile olan ilişkisini ortaya koyar. ganeşa'nın annesidir. tanrıça ganga da (nehir olarak) himalayalardan doğduğu halde şiva'nın başından doğuyor gibi gösterilir. devi'nin kişiliğinin çok daha güçlü olduğu formlar; kali. durga gibi hiddetli formlarıdır.


durga: şiva'nın karısıdır, fakat bağımsız gözükür ve ona şiva'dan ayrı olarak tapılır. sarı renkli ve güzel bir kadındır. bu dünyadaki maddesel kazançlar ve gelecektekindeki ruhsal gelişme için yakarılıp tapınılır. durga'nın mahisha isimli manda biçimdeki bir kötü ruh(asura) ile olan savaşı çok ünlüdür ve hint mitolojisindeki en ünlü mitler arasındadır. bu hiddetli tanrıçanın navadurga denilen dokuz biçimi vardır.


kali: şiva'nın karısıdır veya o olmadığındaki dişil enejisidir. kara renkli korkunç bir tanrıçadır. boynunda insan kafatasından yapılmış bir kolye taşır. kesilmiş insan kollarından kendisine etek yapar. dili dışardadır ve kandan kıpkırmızı olmuş durumdadır. kali sözcüğü hem 'kara' anlamına gelir hem de 'zaman' anlamına gelir. kali canlıları yutan zaman'dır. bu kavram geçmiş dönemde ilkellerin kafatası avcılığı ile birleştiğinde kali gibi bir tip ortaya çıkmaktadır.


dokuz durga(nava durgah)
durga'nın dokuz biçimin adıdır. bunlar aynı zamanda dişil enerji(şakti) olarak da bilinirler. hindular ekim ayındaki navaratri bayramında bu tanrıçalara taparlar;

şailputri: bayramın birinci günü tapılan tanrıçadır. himalayaların kızıdır.

brahmaçarini: durga'nın ikinci dişil enerjisidir.

çandraghanta: üçüncü durga-şakti'dir.

kushmanda: döndürcü durga-şakti'dir.

skandamata: savaş tanrısı skanda'nın annesidir. beşinci durga-şakti'dir.

katyayani: altıncı durga-şakti'dir.

kalaratri: yedinci durga-şakti'dir.

mahagauri: sekizinci durga-şakti'dir.

siddhidhatri: sonuncu şakti'dir. tapınıcılarına yirmialtı çeşit lütuf bağışmala özelliği vardır.

yedi ana(sapta-matrikah)
bunlar, brahman geleneğinden gelmeyen halkın inançlarından türemiş ana tanrıçalardır. en önemli özellikleri hiddetli olmalarıdır. hastalık verir veya giderir, çocukları korur ve onlara illet verirler. savaşlarda kurbanlarının kanını içerler. ellerinde ve yüzlerinde çok belirleyici simgeler olmadığından onları tanımak için binek hayvanlarına dikkat etmek gerekir.

brahmani: brahma'dan türemedir. dört kolludur. ellerinin ikisinde su kabı ve tesbih tutar. diğer iki eli koruyucu ve lütuf verici biçimdedir. binek hayvanı kuğudur.


maheşvari: şiva'dan türemedir. dört,altı veya on kolludur. ellerinde bir mızrak ve tespih tutar. iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. üç gözlüdür. binek hayvanı öküzdür.


kaumari: karttike'dan türemedir. iki, dört veya oniki okulludur. iki elinde bir mızrak ve bir horoz tutar. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı formdadir. üç gözlüdür ve tavus kuşuna biner.


vaishnavi: vishnu'dan türeme olduğu için bu adı alır. dört veya altı kolu vardır. ellerinde deniz kabuğu ve çark tutar. diğer elleri koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. kartala veya garuda'ya biner. bazen ellerinde balta, yay, kılıç da olur.


varahi: vishnu'nun domuz(varaha) formundan türemedir. başı domuz başıdır.


indrani: tanrı indra'dan türemedir. aindri de denir. dört kolludur. ellerinde mızrak ve şimşek tutar. diğer elleri koruyucu ve bağış verici biçimdedir. file biner.


çamunda: şiva'dan türemedir. dört veya on kolludur. ellerinde üvendire, kılıç,mızrak, ok , kalkan, balta gibi şeyler taşır. bir cesede veya baykuşa biner.


on mahavidya(mahavidyah)

en yüce tanrıçalar grubudur.
daksha'nın kızı sati, şiva'nın karısıdır.babasının kurban törenine çağırmamasına kızan sati, kendisini on parçaya bölerek bu tanrıçaları yaratır. şiva, sati'nin öfkesinden korkar ve gitmesine izin verir. bu durumda sati'nin gücü şiva'dan daha büyük fazla olarak kabul edilir. kali ve tara bağımsız olarak da karşımıza büyük tanrıçalar şeklinde çıkarlar.

kali: cesetlerin yoğun olduğu yerlerde yaşayan, çıplak, göğüsleri insan kafataslarından kolyeyle örtülü, insanlardan etek giyen korkunç yüzlü bir tanrıçadır. siyah dağınık saçları vardır. bir elinde satır, diğer elinde ise kesik bir insan başı tutar. kanlı dili hep dışarıdadır.(kali'yi yazmıştım fakat on mahavidya grubunun ana tanrıçası olduğundan tekrar yazma gereksinimi hissettim. kategorisiz olarak en başlarda yazma sebebim ise en çok inanılan tanrıçalar arasında olması.)


tara: hemen hemen kali ile aynıdır. bir cesedin üstünde durur. kesik başlardan kolyesi ve kaplan derisinden eteği vardır. korkunç kahkahalar atar, cenaze ateşinde bulunur. gebedir. dört kolu vardır. ellerinde tabak, satır, makas, nilüfer çiçeği tutar.


çinnamasta: yerde aşk yapmakta olan aşk tanrısı kama ile karısı rati'nin üzerinde, ayakta duruyor haldedir. kendi başına bir kılıçla kesmiş, fışkıran kanı üç ayrı yöne gitmektedir. birini tanrıçanın kesilmiş başı, diğer ikisini ise sağında ve solunda duran iki kadın hizzmetkarı içermektedir. tanrıça bir elinde başını kestiği kılıcı, diğer elinde ise bir tabağın içinde duran başını tutmaktadır.


bhuvaneşvari: üç dünyayı besleyen tanrıçadır. dört kolu vardır. ellerinde üvendire ve ilmik vardır. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimdedir. beyaz tenli ve hoşça gülümseyen bir tanrıçadır.


bagala: başı turna başı gibidir. sarı renklidir. mücevherle kaplı bir tahtta oturur. bir elinde topuz vardır. diğer eliyle düşmanlarının dilinden yakalar ve sündürür.


dhumavati: uzun boylu, solgun benizli bir tanrıçadır. hiç gülmeyen sert bir yapısı vardır. dul gibi kirli elbiseler giyer, saçı başı darmadağınıktır. dişleri dökük, göğüsleri sarkıktır. açlık ve susuzluktan halsiz düşmüştür. büyük kanca gibi bir burnu vardır. kavgacı tabiatlıdır.


kamala: altın renkli çok güzel bir kadın olarak betimlenir. etrafı fillerle çevrilidir ve filler hortumlarıyla bu tanrıçanın üzerine su dökerler. bir nilüfer çiçeğinin üzerinde oturur. iki elinde çiçek tutar. çiçekler birbirinin aynıdır. tanrıça lakshmi'ye benzetilmeye çalışılmıştır.


matangi: kara renklidir. gözleri sarhoşluktan fırıl fırıl döner. çılgına dönmüş bir fil gibi dengesizce yürür.


şodaşi: kırmızı tenli, on altı yaşında bir kızdır. yüzü koyun yatmış durumdaki şiva'nın üzerinde oturur. bu durumda onunla cinsel birleşme de yaparlar. şiva'nın yattığı yerin dört ayağı, tanrı brahma, vishnu, rudra ve indra'dır. bu tanrıça bazı mahavidya listelerinde tripurasundari ile özleştirilir.


bhairavi: kırmızı tenlidir. kesik başlardan bir kolyesi vardır. dört kolludur. ellerinde bir tespih ve bir kitap vadır. diğer iki eli koruyucu ve bağışlayıcı biçimde durur. göğüslerinde kan vardır.


elimden geldiğince daha doğrusu hatırladığım kadarıyla, okulun ilk senesinden kalma notlara bakarak tanrıçaları toparlamaya çalıştım. oldu gibi gibi..
fotoğrafları eski dönem çizimlerinin olduğunu kullanmaya çalıştım ya da en yakın olanını.
hatırlayamadığım bir şeyler varsa affola, elbet hatırladıkça düzenlerim..
kutsal kitapları da bir sonraki entryde yazarım umarım.